روغن ها و چربی ها در صابون
واژه عمومی روغن بر اساس خصوصیات متفاوتشان که در قسمت زیر به آنها اشاره شده، به سه دسته مجزا و متمایز طبقه‌بندی میشود.
الف) روغن نباتی یا غیر فرار(vegetable or fixed oil)
این روغن ها از طریق فشردن (by expression) یا کشش (extraction) دانه هایشان به دست می‌آیند. سپس روغن ها توسط قلیا ها صابونی و گلیسیرین از محصولات فرعی این کونه روغن ها است. همچنین آنها را روغن های قابل صابونی شدن می‌نامند.
ب) روغن های معدنی
در نوع معدنی، روغن به وسیله تقطیر روغن نفت خام تولید میشوند. روغن های معدنی ساختمان شیمیایی مشخص و متمایزی دارند. این روغن ها را نمیتوان توسط قلیا یا عامل دیگری صابونی نمود.
ج) روغن های فرار گیاهی(essential oils)
روغن گیاهی توسط تقطیر بخار یا خیساندن و نرم سازی، هنگام تهیه عطر ها (ottos or attars) از گلها، ریشه ها، پوست درختان و غیره بدست می‌آیند. این روغن ها فرار، و از نظر شیمیایی ساختمان یکسان و یکنواختی مانند دو نوع روغن قبلی الف و ب ندارند
روغن های معدنی از نقطه نظر سازندگان صابون مورد استفاده‌ای ندارند. در حالیکه فقط روغن های فرار گیاهی به مقدار کم جهت ایجاد بوی خوش در صابون بکار میروند. به غیر از ایجاد بوی خوش تاثیر دیگری بر روی صابون ندارند. روغن های غیر فرار یا صابونی شونده به دو نوع تقسیم بندی میشوند.
- روغن های نباتی
- چربی ها
خصوصیات شیمیایی روغن های صابونی
از نظر شیمیایی روغن ها و چربی ها چه حیوانی یا گیاهی دارای ساختمان یکسان میباشند. هر دو قادر به تشکیل صابون و تولید گلیسیرین میباشند. اکثر خصوصیات شیمیایی آنها شبیه یکدیگر و در آب نامحلول هستند. آنها حالت گریسی مانند دارند و هنگامیکه بر روی کاغذ چکیده شوند لکه چربی از خود برجای میگذارند
روغنهای غیر فرار، هر دو، حیوانی و نباتی، از دو قسمت یکی گلیسرین و دیگری شاخه‌ای از اسید آلی که اسید های چرب نامیده میشود، ترکیب شده‌اند. یک واحد روغن شامل انواع مختلف اسید های چرب در ترکیب با گلیسرین میباشد. اسید های چرب دارای خصوصیات متنوع میباشد در نتیجه صابونهای ساخته شده از روغن های مختلف از نظر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی برحسب طبیعت اسید های چرب موجود در روغن متنوع میباشند.
انواع صابون با توجه به ترکیب نوع چربی
تعدادی از روغنها منجر به ساخت صابونی میشوند که ظاهری واکس مانند دارد. بعضی از انها دارای ظاهری دانه‌ای شکل و رگه مانند میباشند. تعدادی از چربی ها تولید صابونی میکنند که کیفیت ثابت و بادوامی دارند. برخی دیگر نیز منجبر به تولید صابون کرمی با کف پایدار میشوند. بعضی از آن ها صابون با کف کم را میسازند که کف آن فورا ناپدید میشود. تعدادی از صابون ها آب را جذب میکنند ولی هنوز ظاهری سخت و سفت دارند. برای نمونه خصوصیات صابونی که تماما از روغن نارگیل در مقایسه با صابونی که از روغن بادام زمینی یا روغن ماهی یا روغن کرچک ساخته شده، متفاوت است.
صابون از نظر شیمیایی نمک حاصل از ترکیب یک قلیا با اسید های چرب نظیر ترکیب سودکاستیک با اسید کلریدریک اسید میباشد. از نظر شیمیایی در صابون خشک و خالص درصد وزنی بخش چربی بیشتر از بخش قلیایی است
خصوصیات روغن های گیاهی در صنعت صابون سازی
روغن های گیاهی، طبق خصوصیاتشان به سه طبقه دسته بندی میشوند.
طبقه بندی:
- روغن غیر خشک شونده(Non drying)
- نیمه خشک شونده(semi drying)
- روغن خشک شونده(long drying)
در تهیه انواع صابون، روفن ها را بایکدیگر مخلوط میکنند تا صابون با خصوصیات دلخواه و مورد نظر تولید گردد. یعنی نه خیلی نرم و نه خیلی سخت باشد و شیرین هم نباشد. صابون باید کف خوب و کافی ایجاد و قدرت تمیز کنندگی خوبی داشته باشد.
تفاوت روغن های صابون سازی
روغن های خشک شونده، روغن هایی هستند که وقتی در معرض هوا قرار قرار میگیرند خشک میشوند. این نوع چربی ها در رنگ ها، جلاء ها، روغن های سیگاتیف بکار میروند. روغن های نیمه خشک شونده وقتی در معرض هوا قرار گیرند غلیظ و سفت میشوند. در حالیکه چربی های خشک‌نشونده تغییر چندانی نکرده و تقریبا همان سیالیت قبلی خود را حفظ میکنند و بطور کلی فاسد و ترشیده نمی‌شوند. این نوع روغنها اختصاصا جهت تهیه صابون مناسب هستند.
طبقه‌بندی چربیها و روغن ها
انواع مختلف چربیها و روغن ها به ترتیب ذیل طبقه‌بندی میشوند.
تالو (پیه حیوانی یا tallow)
غالبا از تالو جهت تولید انبوه تجارتی صابون استفاده میکنند. چربی حاصل از گاو، بوفالو و بز ماده تالو نامیده میشود. جهت تبدیل تالو به صابون، نیاز به سود کاستیک به مقدار 14 درصد وزنی آن میباشد. زمانیکه در تولید صابون فقط از تالو استفاده شود باید ااز قلیاب سود کاستیک با بومه 10 درجه مصرف نمود. صابونی که از تالو تهیه میشود بسیار همگون و یکنواخت است.
روغن برزک(linseed oil)
با استفاده از روغن برزک، صابون نرم جهت تولید صابون شفاف (transparent soap) تهیه مینمایند. برای صابونی شدن کامل به سود کاستیک به مقدار 14 درصد وزنی روغن نیاز میباشد.
روغن ماهی(mahuva oil)
این نوع روغن به دو دلیل مورد استفاده قرار می‌گیرد:
- قیمت ارزان
- کیفیت بالاتر
با مصرف این روغن ، خانم ها میتوانند در خانه توسط روش سرد صابون تولید نمایند. برای صابونی شدن میزان 13.5 درصد وزن روغن از سود کاستیک و یا به میزان 19 درصد وزن روغن از پتاس کاستیک مورد نیاز است.
روغن نارگیل(coconut oil)
صابون هایی که از این نوع روغن تهیه میشوند سفید رنگ بوده و تولید کف بسیار زیادی مینمایند. عموما این نوع روغن جهت تولید صابون های آرایشی و یا توالت مصرف میشود.
روغن های غیر خوراکی (non edible oils)
در چند سال اخیر قیمت روغن های خوراکی افزایش یافته است. درنتیجه، از مواد غیر خوراکی در تهیه صابون استفاده میشود.
روغن ذرت(maize oil)
این نوع روغن به عنوان محصول فرعی، هنگام تهیه نشاسته صنعتی بدست می‌آید. صابون ساخته شده از آن دارای کیفیت ممتاز بوده و رنگ سفیدی دارد.
روغن کرچک
رنگ کرچک آن چنان قابل تحصین نیست در نتیجه باید قبل از استفده در صنعت صابون سازی، باید آن را رنگبری و بوزدایی کرد. جهت صابونی شدن کرچک نیاز به 11.5 درصد پتاس کاستیک میباشد. این نوع روغن به راحتی صابونی شده و صابونی که از آن تهیه میشود نرم بوده و به راحتی در آب حل میگردد. در تولید صنعتی سایر روغن ها را با این روغن مخلوط مینمایند.
روغن سبوس برنج(rice bran oil)
این نوع روغن بطور گسترده‌ایجهت تولید صابون مصرف میشود. دارای رنگ سبز میباشد. این روغن در روش تولید سرد و گرم صابون قابل استفاده میباشد. همچنین به راحتی صابونی میشود.