عطر واژه‌ای که همیشه یادآور آرامش، لذت، زیبایی است.بر اساس گفته باریل: قدرت جادوی عطر از رابطه‌بین انسان و طبیعت سرچشمه میگیرد. عطر احساسی خوشایند ایجاد و حامل پیام های مخصوص به خود است. رایحه ها همواره ما را احاطه کرده‌اند. بوی بخار قهوه، رایحه پوست مرکبات تا بوی ملایم شمع‌ها و انواع محصولات بهداشتی. این رایحه ها هر کدام پیامی مخصوص به خود را به صورت ناخواسته به انسان منتقل میکنند. عطر کاتالیزور احساس است. رایحه رویایی و فوق العاده اسطو خودوس آرامش میدهد، رایحه حیات بخش رزماری زنده میکند، رایحه گل سرخ و ایلانگ ایلانگ سبک بالی و لطافت میبخشند، و رایحه‌ی فریبنده‌ی صندل دل را می‌ربایند. در زندگی پرتنش امروزه که استرس و فشار روحی روز به روز در حال افزایش است، عطر و رایحه میتواند مانع طغیان روح انسان شود.
شرکت های بزرگ عطر سازی جهان
بیزینس (کسب و کار) عطر سازی یک صنعت جهانی است که حجم سالانه‌ی بازار آن 152 میلیارد دلار آمریکا است. جالب است بدانید که بازار عطر جهان عمدتا در اختیار 6 شرکت بزرگ بین المللی است که 57 درصد کل بازار را در اختیار دارند. این شرکت ها شامل شرکت سوئیسی ژیوودان، شرکت آمریکایی iff، شرکت سوئیسی فیرمنیخ، شرکت آلمانی سیمرایز، شرکت انگلیسی _هلندی کوئست اینترنشنال وشرکت ژاپنی تاکاساگو هستند. عطر ها و طعم دهنده هایی که توسط این شرکت ها تولید میشوند، توسط دیگر صنعت گران در قالب محصولات به دست ما میرسند. از جمله این محصولات میتوان به انواع خوشبو کننده های خودرویی، انواع وسایل نظافتی خانگی، و انواع مایع شامپو صنعتی و خانگی و غیره نام برد.
از مواد معطر طبیعی تا سنتزی
تا میانه قرن نوزدهم میلادی، عطرها غالبا برای استفاده شخصی تولید می‌شدند. علاوه بر این، استفاده از عطر محدود به قشر ثروتمند جامعه بود. دلیل این محدودیت قیمت بالای تولید مواد طبیعی به عنوان سازنده های عطر بود. پیشرفت شیمی آلی در قرن نوزدهم موجب شد مواد سنتزی به راحتی در دسترس قرار بگیرند و بنابراین استفاده از آن ها در تولید عطر آغاز شد. عرضه عطر شانل 5 توسط شرکت شانل در سال 1921 نقطه عطفی در استفاده از مواد سنتزی در ترکیب یک عطر بود. عطر شانل 5 شخصیت منحصر بفرد خود را مدیون بکارگیری آلدئید های آلفاتیک سنتزی در کنار روغن های طبیعی از جمله گل سرخ و یاسمن است.
استفاده از مواد سنتزی در تولید عطر و رایحه
موفقیت در تولید عطر شانل 5، سایر تولیدکنندگان عطر را نیز به امکان استفاده از مواد سنتزی در ترکیبات خود تشویق کرد و به این ترتیب عصر مدرن صنعت عطر سازی متولد شد. نه تنها هزینه تولید مواد سنتزی کمتر از مواد طبیعی است بلکه امنیت عرضه آن ها نیز بیشتر از انواع طبیعی است. بنابراین شیمی آلی به کمک سنتز توانست عطر را در اختیار همگان قرار دهد. قیمت، پایداری شیمیایی و قابلیت دسترسی، محدودیت های استفاده از اسانس ها هستن. بسیاری از اجزاء اسانس ها در محصولاتی مانند سفید کننده ها، پودر های لباسشویی، واکس داشبورد، مایع شامپو و حتی صابون ها پایدار نیستند.
به عنوان مثال سازنده اصلی اسانس یاسمن، بنزیل استات است که در تمامی محصولات مذکور به دلیل اسیدیته بالایی که دارند، هیدرولیز میشود. علاوه بر این، بنزل استات نسبت به عوامل اکسید کننده‌ای که در سفید کننده ها و پودر های لباسشویی وجود دارد نیز حساس است.ایندول موجود در اسناس یاسمن موجب بی‌رنگ شدن صابون میگردد.
بنابراین کشف و استفاده از مواد معطر سنتزی در اواخر قرن نوزدهم واقعه‌ی مهمی در تاریخ صنعت به شمار می‌رود. امروزه مو.اد معطر میتوانند در تمامی محصولات مصرفی خانگی، صنعتی و خودرویی به کار گرفته شوند به طوری که قیمت محصول برای مصرف کننده مقرون به صرفه باشد.
گام های تولید مواد معطر از طریق سنتز
صنعت مواد معطر همان مسیری را دنبال میکند که صنعت داروسازی دنبال کرده است. گام اول ، شناسایی موادی که طبیعت از آن ها استفاده میکند. بنابراین اجزا شیمیایی روغن های طبیعی به وسیله تقطیر یا کروماتوگرافی جدا شده و ساختار آن ها با روش شیمی تجزیه و طیف سنجی شناسایی میشود. با مشخص شدن ساختار مولکولی یک ماده معطر، گام بعدی سنتز یک مولکول مشابه آن است. سنتز، نه تنها اثبات نهایی تشخیص درست ساختار است، بلکه راهی را برای آن ماده و کاهش وابستگی ها به منابع طبیعی فراهم میکند. ترکیبات سنتزی که ساختار آنها دقیقا مشابه نمونه موجود در طبیعت است، ترکیبات “مشابه طبیعت” نامیده میشوند. این نوع تقسیم بندی مواد از نظر اصطلاح قانونی حائز اهمیت است زیرا کسب مجوز برای یک ماده مشابه طبیعت نسبت به ماده ای که هیچ مشابهی در طبیعت ندارد با سهولت بیشتری انجام میگیرد.
با این وجود، مواد طبیعی ممکن است خصوصیات ساختاریی داشته باشند که سنتز آن ها را با مشکل رو به رو کند. بنابراین گام بعدی سنتز موادی است که از نظر ساختاری دارای مشابهت با نوع طبیعی آن ماده هستند، اما کپی دقیق آن نیستن. تاثیر تغییرات ساختار ماده بر بو و سایر خواص آن، میتواند مورد مطالعه قرار گرفته و سنتز سایر مولکول های مشابه، در نهایت به یک بالانس بهینه از بو، عملکرد و قیمت ماده دست یافت.
تقسیم بندی اجزا اسانس رایحه
اجزاء یک اسانس میتواند به سه گروه تقسیم شوند. برخی از اجزاء تاثیر بسیار ناچیز و قابل اغماضی بر بوی اسانس دارند و دارای کارکرد دیگری در ترکیب اسانس هستند. مثلا آن ها میتوانند تثبیت کننده باشند. گروه بعدی حاوی اجزائی هستند که دارای رایحه میباشند و در شکل‌گیری شخصیت اسانس موثر هستند اما هنگامی که به طور جداگانه استشمام شوند، رابطه بین رایحه‌ی آن ها و رایحه‌ی اسانس به راحتی قابل درک نیست. گروه سوم، ترکیبات شکل دهنده شخصیت اسانس هستند. این گروه، موادی هستند که نوت های خاصه‌ی اسانس را به آن میدهند و وقتی به صورت ایزوله استشمام شوند، رایحه اسانس اصلی به راحتی قابل درک است. شکل زیر کروماتوگرافی اسانس یاسمن را نشان میدهد که مواد گروه های سه گانه فوق در آن به خوبی دیده میشوند.
بنزیل استات جزء اصلی اسانس یاسمن است و نقش موثری در بوی کلی آن دارد. همچنین ترکیبات شکل دهنده رایحه یاسمن، جاسمون و متیل جاسمون هستند.
عوامل اقتصادی موثر در تولید مواد عطر
چهار فاکتور عمده بر میزان استفاده از مواد معطر در صنعت عطر سازی موثر هستند عبارتند از: رایحه ماده معطر، پایداری و عملکرد آن در محصول نهایی، ایمنی و سلامت، قیمت ماده.